Rosalía

24 de febreiro... Algún día celebraremos o "Día de Rosalía". 

Rosalía coma  icona inmortalizada nas camisetas de Rei Zentolo

É a data do seu nacemento, en Santiago de Compostela, en silencio, en secreto... A filla dunha muller solteira, a filla dun cura..., que había de ser a escritora máis lida en galego, a poeta precursora da modernidade en castelán (xunto con Bécquer), a nosa primeira simbolista. Nunca son suficientes as louvanzas a Rosalía, mesmo Google homenaxeou á nosa escritora con este doodle:

Foi poeta, novelista, romántica, posromántica e presimbolista, icona para os galegos da lírica, da sensibilidade, da poesía e mesmo da galeguidade.

Dela escribiu Xesús Alonso Montero:

"Vivía nun país sen voz propia e foi ela a primeira, con entidade, en atopar o nome das cousas, das nosas cousas"

Sabedes todos que a súa non foi unha vida doada. Criada no medio rural, en Castro de Ortoño (Ames) pola súa madriña, viviu sempre a "orfandade" e o secreto do seu nacemento.

Educada coma unha "señorita" en Santiago, pronto frecuentou os círculos culturais e intelectuais, coñeceu a Pondal, a Aureliano Aguirre, e brilou entre os homes do famoso "Banquete de Conxo" onde o Romanticismo entrou arrasando e abriu as finestras da provinciana vida galega. Parece ser que por iso a familia decidiu trasladala a Madrid. 

En Madrid coñece a Manuel Murguía, con quen casa e terá os seus fillos. O matrimonio cambia continuamente de domicilio: Madrid, Simancas (onde el traballa no arquivo), Santiago, Coruña, Drodo, Padrón...

Rosalía escribe prosa e verso, narrativa e lírica, en galego e en castelán. Desenrola a súa creatividade a carón da súa familia nunha vida difícil pola inestabilidade económica e a saúde fráxil que a acompañarían toda a vida.

A súa obra narrativa en castelán é absolutamente moderna, romántica e enigmática. Esta novela, que é máis un conto ao estilo de E.T.A. Hoffmann, sería publicada en 1867:

Coñecedes os poemas galegos máis impactantes de Follas Novas e de Cantares Gallegos, e as versións musicadas que deles fixo o trovador e músico Amancio Prada. E tamén recoñecedes que Rosalía ten unha imaxe que xa é patrimonio de todos os artistas e pasou hai tempo a formar parte da nosa vida cotiá e das nosas artes aplicadas:

fotografía, variacións ao estilo Andy Warhol, pop art

cerámica de Sargadelos

A Casa Museu en Padrón, onde morreu en 1885, está sempre aberta ás visitas e ás homenaxes da muller que é xa o símbolo do noso país.

Os títeres de cachiporra

Que son? 

Marionetas, títeres, muñecos de guante... 

Representan de forma caricaturesca personaxes ridículos: o vello celoso, o axente da orde pública lento de entendederas, a moza fermosa e frívola sen cerebro, o rapaz bugallán, o borracho sabio, o vago... 

O de sempre!

E tanto... Hoxe non poderían existir por mor dos guardiáns do "políticamente correcto".

Sabemos que xa na antigüidade romana había marionetas que eran empregadas para sátiras de tipos populares e de costumes.
A primeira mostra que temos é esta escea recollida no Roman de Alexandre, na idade media francesa.

Os italianos empregaron os títeres na Commedia dell'Arte e o seu Pulcinella (aquí Polichinela) foi un dos máis famosos entre os protagonistas da cachiporra.

 Os franceses chamaron ao seu personaxe Guignol, e tamén nós decimos moitas veces bonecos de guiñol. 

Os ingleses teñen a Punch, aínda que as súas historias son tremendas; hai insultos, escenas de moita violencia, mesmo os nenos teñen que ser informados antes de entrar ás representacións sobre o que van ver nelas.

Os argumentos das obras son sinxelos e presentan a eterna loita entre os listos e os tontos, son cuestións inxenuas, cheas de sátira e malicia, que divertiron dende hai séculos a moitas xeneracións de rapaces que non tiñan tantos entretenimentos coma vós.

Nos anos da famosa Xeneración do 27, o escritor e axitador cultural Federico García Lorca decidiu dotar ao títeres dunha vida máis longa e refinada. Recolleu os textos en  Los títeres de cachiporra, unha colección de obras onde o protagonista, Don Cristóbal, Cristobita, Cristobalín, é unha homenaxe ao antigo Polichinela. Lorca fixo textos de gran calidade para estas obras, chamadas menores, que levaron a tradición dos títeres e do mundo dos titiriteiros por toda a xeografía española.

Nestes tempos revoltos de perda xeneralizada de referentes culturais, convén recordar o que foron os títeres de cachiporra cando os nenos case non contaban e poucos momentos de lecer tiñan para rir todos xuntos aprendendo a querer o teatro.

Mesmo nos vosos benamados Simpson apareceu unha homenaxe aos títeres: